گِل فشان ها[۱]
گل فشان گاز های پرفشاری است که همراه آب، گل، خرده سنگ ها و گاهی اوقات نفت، از مجراهایی که به سطح زمین راه باز کرده است، خارج می شود. معمولاً گل فشان ها در مناطقی گسترش می یابد که طبقات زیر زمینی از رسوبات تخریبی نامقاوم و با سختی کم مانند شیل، رس، ماسه […]
گل فشان گاز های پرفشاری است که همراه آب، گل، خرده سنگ ها و گاهی اوقات نفت، از مجراهایی که به سطح زمین راه باز کرده است، خارج می شود. معمولاً گل فشان ها در مناطقی گسترش می یابد که طبقات زیر زمینی از رسوبات تخریبی نامقاوم و با سختی کم مانند شیل، رس، ماسه و رسوبات تخریبی تشکیل شده باشد. این قبیل رسوبات در دوران سنوزوئیک توسعه بیشتری داشته است.
گل فشان ها با دهانه مخروطی شکل خود مشخص است و گاز به طور مداوم یا منقطع از آنها خارج می شود. معمولاً یک یا چند مخروط، در مساحتی در حدود چندین کیلومتر مربع به وجود می آید که ارتفاع آنها گاهی تا بیش از ۳۰۰ متر می رسد، ولی معمولاً ارتفاع آنها بین ۵ تا ۲۰ متر است. بعضی از گل فشان ها محل های گودی را بر سطح زمین به وجود می آورند. در این صورت با سنگ ها و رسوبات زیادی که همراه گل فشان به خارج آمده، مشخص می گردد.
فوران اکثر گل فشان ها به خصوص انواع بزرگ آن با تشکیل ساخت های زمین شناسی از قبیل تاقدیس ها، گسل ها و چین های دیاپیری همراه می باشد. وجود آنها در هر منطقه نشانه بارزی از فعالیت تکتونیکی جوان در آن منطقه است.
در میان گل فشان های بزرگ و معروف دنیا، نمونه هایی که در شبه جزیره آپشرون[۲] واقع در باکو وجود دارد، قابل ذکر می باشد. در باکو بعضی از مخروط ها تا ارتفاع ۱۴۰۰ متر می رسد. گازهای خروجی یکی از این مخروط ها در سال ۱۹۲۲ آتش گرفت که دود آن تا ارتفاع ۱۴ کیلومتر از سطح زمین بالا می رفت و شعله های آتش از فاصله ۷۰۰ کیلومتری قابل رویت بود.
گل فشان ها برای زمین شناسان راهنما و دلیل خوبی برای اثبات وجود منابع نفت و گاز زیرزمینی است. برخی گل فشان های ایران عبارتند از گل فشان جنوب شرقی ایران در مکران و گل فشان های جنوب شرقی دریای خزر که در ادامه به برخی از آنها می پردازیم:
– گل فشان های مکران
۱- گل فشان درابول شرقی (E.DERABOOL)
۲- گل فشان درابول غربی (W.DERABOOL)
۳- گل فشان سگاری (SAGARI) یا سیگاری (SIGARI)
۴- گل فشان سندمیرسوبان (SAND MIRSOBAN)
۵- گل فشان سیصاد یا سیصد (SISAD)
۶- گل فشان بربروک (BORBOROK) واژه بلوچی و به معنای غل غل کردن و جوشیدن است.
۷- گل فشان وشنام (VASHNAM)
۸- گل فشان تالاب (TALAB)
۹- گل فشان عین (AYEN)
۱۰- گل فشان ناپگ (NAPAG)
۱۱-گل فشان آب بادکاشی (KASHI)
۱۲-گل فشان پیرگل (پیرمقدس) (PIRGEL)
گل فشان ناپگ با ارتفاع ۳۰ متر از سطح زمین و ۶۵ متر از سطح دریا، بزرگ ترین و مشهورترین گل فشان ایران می باشد. دوره تناوب خروج گل ۱۵-۵ دقیقه و دبی آن در هر بار ۵-۳ لیتر است. این گل فشان دارای یک مخروط اصلی و چند مخروط فرعی است.
– گل فشان های جنوب شرقی دریای خزر
۱-گل فشان قارنیاریق (GARNIYARIGH)
۲-گل فشان نفتلیچه (NAFTLICHEH)
۳-اینچه برون (INCHEBORON)
[۱] Mud Volcanoes
[۲] Apsheron
محسن پورکرمانی
مشاور طرح توسعه نوآوری ها و فناوری های حوزه زمین شناسی، معدن و صنایع معدنی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
نظرات و تجربیات شما لغو پاسخ
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.