ساختار قبیله‌ای  و کار سخت پزشکیان در انتخاب کابینه

با نزدیک شدن به موعد تنفیذ و تحلیف رئیس‌جمهور، بازار خبرسازی داغ شده و  لیست‌هایی تحت عنوان گزینه‌های نهایی پست‌های مختلف منتشر می‌شود. انتخاب کابینه دولت چهاردهم با رویکرد متفاوت مسعود پزشکیان همراه بوده و اعضای کابینه قرار نیست تصادفی و یا براساس قرعه‌کشی از میان یک جمع انتخاب شوند. رئیس‌جمهور قول کار تخصصی و وعدۀ پیشبرد چند سیاست خاص را داده و شاید همین مساله کار را برای او سخت تر کرده باشد. طبیعی است که هر گروه و دسته و گرایشی مایل است که افراد مورد اعتماد خودش در پست‌های کلیدی کابینه قرار گیرند و برای این مقصود تلاش و کوشش لازم را هم به خرج دهند. این مساله روز گذشته مورد انتقاد رئیس جمهور منتخب قرار گرفت. مسعود پزشکیان در دیدار با اعضای ستاد‌های مردمی خود در تالار وزارت کشور گفت: انتخاب مسئولین برای من معضل شده است، به هر کس می‌گویم آدم معرفی کنید، همه افراد خودشان را معرفی می‌کنند؛ قدم اول انتخاب کابینه وفاق ملی است و آن شعاری است که سرمی دادیم که مملکت با یک دسته و جناح اداره نمی‌شود، خودمان هم باید به آن پایبند باشیم در نتیجه باید کابینه‌ای را شکل دهیم تا افراد صادق، باتجربه و با دانش انتخاب شوند و به سمت سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری حرکت کنیم.

در اغلب نظام‌های سیاسی جهان، بعد از پیروزی یک فرد یا یک حزب در انتخابات، چیدن کابینه اغلب آسان است چراکه همکاران طرف پیروز در انتخابات از قبل مشخص‌اند، اما در کشور ما که دارای ساخت سیاسی غیرحزبی است، فرآیند انتخاب وزرا مناقشه های فراوان دارد و  سخت است. کابینه مسعود پزشکیان بنا به اقتضای دورۀ پرچالشی که مسئولیت را به عهده گرفته است، حساسیت های بیشتری دارد. از یک طرف او وعده هایی از جمله ایجاد عدالت و  توازن در سیاست خارجی و همچنین مخالفت با استفاده از زور در امور فرهنگی و اجتماعی داده که لزوم به ثمر رسیدنش نیازمند کابینه ای زبده و البته همراه است. از سویی دیگر  او دشمنانی دارد که هیچ رحم و مروتی ندارند و مترصد آن هستند تا از  کوچکترین اقدام دولت در راستای ناامیدسازی بهره برداری کنند. در این شرایط با توجه به اظهارات روز گذشته مسعود پزشکیان به نظر می رسد که چالش هایی در انتخاب نهایی اعضای کابینه از لیست شورای راهبری ایجاد شده است. برخی گزارش ها حاکی از این است که علی رغم جهت گیری اولیه مبنی بر انتخاب افراد بر اساس شایستگی، حضور افرادی تکراری در لیست شورای راهبردی پررنگ است و این مساله نگرانی از بابت تداوم سیستم سهم خواهی  ایجاد می کند. اما برخی گزارش ها نیز حاکی از این است که تعداد افراد معرفی شده بسیار زیاد و این کار را برای رئیس جمهور منتخب مشکل می سازد.

کمیته‌های مشورتی تصمیمی درست اما فاقد سازوکار اجرایی صحیح

دکتر رضا اکبری نوری، استاد علوم سیاسی  در این باره به «اقتصاد ملی» می گوید: فراخوان سراسری رئیس جمهور منتخب، برای تشکیل کارگروه و کمیته‌های مشورتی انتخاب دولت چهاردهم، ایده ای خوب است، اما به نظر می رسد که در خصوص نحوه جمع بندی پیش بینی لازم دیده نشد و نتیجه این شده که در انتخاب نهایی به نوعی سردرگمی ایجاد شود که کار را برای آقای پزشکیان سخت می کند.او با اشاره به نمونه هایی از نظام طایفه ای در کشور افزود: این یک واقعیت است که نظام اجتماعی ما مبتنی بر شایسته سالاری نیست و قبیله ای و طایفه ای است. مشاهده می کنیم که مثلا شخصی که از یک منطقه شهردار شده همه کارمندان را از آن منطقه با خود همراه می کند یا در مورد وزرا و … نیز همینطور است. بنابراین دراین شرایط بهره گیری از یک نظام مبتنی بر شایسته سالاری کار مشکلی است و اینکه تشکیل کارگروه ها خروجی مناسبی نداشته باشد، قابل پیش بینی بود. در واقع ممکن است یک ایده خوب اما خروجی آن نامطلوب باشد و در نهایت از سوی همه تشکل ها انتظار بیجا به وجود آید ودر نهایت رئیس جمهور بدهکار همه گروه ها شود.

۱۵ نامزد برای پست یک وزارت!

این استاد علوم سیاسی با اشاره به اینکه ۱۵ نامزد برای پست یک وزارت مطرح شده است گفت: این کار را مشکل می کند. ضمن اینکه این انتقادات را نیز ایجاد کرده، که چگونه افرادی که جزء مدیران میانی و در حد کارشناس هستند می توانند عضو کارگروه مشورتی شوند؛ چرا که انتظار می رود افرادی شخص شایسته را معرفی کنند که خودشان شایستگی این کار را داشته باشند.این پژوهشگر تفکر انتقادی  ادامه داد: ترکیبی از شایسته سالاری و به کار گیری افرادی که رزومه خوبی دارند از ضرورت های انتخاب کابینه است. بنابراین ضروری است که رئیس جمهور منتخب با فاصله گیری از افراد رادیکال هر دو جناح از افراد معتدل با خاصیت تعاملی خوب که بتواند کشور را با عقلانیت به پیش ببرد بهره گیرد؛ موضوعی که ضعف بزرگ در سیاست کشور است.اکبری نوری در پایان با تاکید بر ضرورت فاصله گرفتن از آرمان گرایی چه از سوی رئیس جمهور و چه از طرف مردم می گوید: در انتخابات ریاست جمهوری امسال ما با یک مخاطره ای رو به رو شدیم و آن هم «توقعات فزاینده» بود؛ آنچنان که گویی در کشور انقلاب شده است.   این مساله را باید دقت داشته باشیم که تنها یک رئیس جمهور در کشور عوض شده و این گونه نیست که ساختار حکومت به طور کل تغییر کرده باشد.  بنابراین باید توجه داشته باشیم که ما هنوز «دولت- ملت» نشدیم و تغییری در ساختار قبیله ای ایجاد نشده، بنابراین تغییرات باید تدریجی و انتظارات واقع گرایانه و در توان رئیس جمهور باشد.

ضرورت های کابینه

مجموع صحبت های این استاد علوم سیاسی مبتنی بر این است که تشکیل کارگروه انتخاب وزرا یک کار مقدماتی و  منبعی خوب برای شناخت افراد نخبه و شایسته است، اما در نهایت  تصمیم نهایی با خود رئیس جمهور است که به دور از جناح بندی کابینه مدنظر را انتخاب  و البته می تواند از لیست کمیته‌های مشورتی برای رده های میانی و بعدی وزارتخانه ها مدیران را انتخاب کند. در واقع به گفته او این کارگروه ها بیشتر از «جنبه های تحمیلی» باید «شأن مشورتی» داشته باشند.طبیعی است که پاکدستی و تخصص امری بدیهی در انتخاب وزرا است و انتظار می رود رئیس جمهور با در نظر گرفتن این اصل مهم و بدون توجه به سهم خواهی ها، همکاران خود را با هر گرایشی در دولت برگزیند.

سعیده زمانی

خبرنگار