چم شیر؛ سدی مقابل هدررفتگی آب
ابهامات زیادی پیرامون سازندهای سد، وضعیت پسا آبگیری، وجود محوطه تاریخی و حتی چاههای نفت در سایت و مخزن سد چم شیر گچساران توسط کارشناسان و فعالان زیست محیطی مطرح بود، تصاویر منتشر شده نشان میدهد این سد در بارشهای اخیر و در عین تکذیبهای مکرر متولیان، آبگیری شده است. سایت سد و نیروگاه فرا […]
ابهامات زیادی پیرامون سازندهای سد، وضعیت پسا آبگیری، وجود محوطه تاریخی و حتی چاههای نفت در سایت و مخزن سد چم شیر گچساران توسط کارشناسان و فعالان زیست محیطی مطرح بود، تصاویر منتشر شده نشان میدهد این سد در بارشهای اخیر و در عین تکذیبهای مکرر متولیان، آبگیری شده است. سایت سد و نیروگاه فرا ۱۷۶ مگاواتی چم شیر در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر دوگنبدان مرکز شهرستان گچساران در کهگیلویه و بویر احمد قرار دارد. این سد در همجواری رود زهره و تنگهای به نام چم شیر احداث شده است. بزرگترین سد تاریخ کهگیلویه و بویراحمد که نام آب نیرو را به عنوان یک پروژه ملی بر پیکره خود می بیند.
بسیاری از مخالفان معتقدند سد چمشیر در واقع روی سازند نمکی گچساران قرار گرفته که با بهرهبرداری از آن فاجعه گتوند ۲ به زودی تکرار میشود. زیرا هر سدی در هر نقطهای در آن منطقه ساخته شود، عاقبتش مانند سد گتوند است. این کارشناسان منابع آبی و زیست محیطی بر این باورند که توده نمکی گچساران ۲ و نیم کیلومتر در مخزن ۶۰ کیلومترمربعی گتوند بوده و این درحالی است که در سد چم شیر ۷۰ درصد دریاچه این سد در گنبد نمکی سازند واقع شده است. به گفته این افراد که بیشتر آنها در فضای مجازی سخن گفتهاند اذعان میکنند که ۱۰ سال است با مسئولان مختلف سازمان آب و برق استان کهگیلویه و بویراحمد در حال مکاتبه برای جلوگیری از آبگیری سد چم شیر هستند اما تا کنون نتیجهای نگرفتهاند.
تامین آب کشاورزی پایین دست به میزان حدود ۱۱۰ هزار هکتار توسعه و بهبود، تولید انرژی برقابی به میزان ۵۲۰ گیگاوات ساعت، کنترل سیلاب های مخرب و توسعه گردشگری را از جمله مهمترین اهداف سد چم شیر است. حدود ۱۲۵.۶میلیون متر مکعب تخصیص صنعت و کشاورزی شهرستان گچساران از آب این سد هست که باعث توسعه و اشتغال قابل توجهی در منطقه خواهد شد. همچنین احداث دهکده گردشگری پیرامون سد که دارای ردیف بودجه ملی است و هم پیشنهاد آن و هم پیگیری اش قابل تحسین هست می تواند قطب گردشگری آبی بی نظیری در جنوب کشور ایجاد کند.
مخزن سد با شهر گچساران حدود ۱۵ دقیقه فاصله دارد و تمام زیرساخت های اساسی مانند جاده و خطوط ارتباطی وجود دارد که از منظر گردشگر پذیری و اکوتوریسم ظرفیت کاملا جدیدی را بوجود می آورد. از طرف دیگر در استان کهگیلویه و بویراحمد هیچ نیروگاه بزرگی اکنون وجود ندارد و به جز نیروگاه های زنجیره ای سی سخت و یک نیروگاه کوچک در گچساران، این استان نیازمند یک نیروگاه بزرگ تولید برق بوده که تولید برق سد چمشیر می تواند به کاهش خاموشی های ناخواسته منجر شود و البته اشتغال زایی در دوره ساخت و بهره برداری بویژه برای جوانان و متخصصان از جمله اهداف جانبی این سد بزرگ است.
در همین حال براساس یافته های عینی و اندازه گیری EC یا همان میزان املاح آب از مخزن آب سد چَمشیر، این یافته های جدید اعداد ۱۵۰۰ EC را نشان می دهد درحالیکه قبل از احداث سد این میزان تا ۲۶۰۰ یا بعضا به ۳ هزار EC نیز اندازه گیری و رصد شده است. کارشناسان حوزه محیط زیست معتقدند ۳۰درصد از آورد آب رودخانه زهره در شرایط دبی ( خروجی) کم رودخانه یعنی فصلهای بهار، تابستان و پاییز از کیفیت مناسبی برخوردار نیست اما ۷۰درصد از آورد سالانه آب رودخانه در زمستان و بهصورت سیلابهای بزرگ و دارای کیفیت مناسبی برخوردار بوده که با احداث و آبگیری سد چَمشیر کیفیت آب تعدیل میشود.
در حقیقت، کیفیت نامناسب آب رودخانه زهره به دلیل وجود چشمههای شور در ۲منطقه از مسیر رودخانه است. این رودخانه همواره آبی قابل دسترس اما با درصد شوری بالایی دارد اما جمع آوری این آب در سد چَمشیر همراه با سیلاب و بارش های فصلی می تواند از درصد شوری آب کم کرده و با رهاشدگی آب با EC کمتر نیز می تواند آبی قابل استفاده به شمار آید و شرایط کمی و کیفی پایین دست سد نسبت به رژیم طبیعی رودخانه بهبود یابد. براساس یافته های عینی و اندازه گیری EC یا همان میزان املاح آب از مخزن آب سد چَمشیر، این یافته های جدید اعداد ۱۵۰۰ EC را نشان می دهد درحالیکه قبل از احداث سد این میزان تا ۲۶۰۰ یا بعضا به ۳ هزار EC نیز اندازه گیری و رصد شده است به طوری که شوری آب برای مصارف کشاورزی مفید فایده نبوده است. در واقع کنترل شوری آب در مناطقِ دارای بسترهای نمکی و چشمههای شور و جلوگیری از آلوده شدن آب در مناطق پائین دست تنگه چمشیر از جمله اقدامات و اهداف اصلی احداث سد چَمشیر بوده است.
از سوی دیگر، حفظ منابع آبی باکیفیت برای فصول گرم سال جهت مصارف کشاورزی می تواند اقدامی سازنده در برنامه ریزی های عمرانی و راهسازی، در هر گوشه ای از دنیا به حساب آید. آب کمیابی که به دلیل گرم شدن زمین می تواند با هر راهکار و برنامه ریزی به گونه ای حفظ و هدایت شود که حتی در فصول گرم سال نیز در شرایط فقدان بارش ها مورد استفاده قرار گیرد و به حفظ محصولات کشاورزی و اراضی زیر کشت و اشتغال منطقه کمک کند، اما این آب بایستی قابل استفاده برای مصارف کشاورزی هم باشد که تعدیل کیفیت آب کشاورزی در سد چمَشیر می تواند این آب را قابل استفاده کند.
گفته های کارشناسی و ارزیابی های اقتصاد کشاورزی در منطقه اذعان می دارد که ۸۴درصد اراضی کشاورزی در پایاب سد چَمشیر مربوط به استان خوزستان بوده که شامل ۵۰هزارهکتار اراضی “هندیجان” و ۶هزار هکتار اراضی “زیدون” میشود که سد چَمشیر با افزایش کیفیت و تنظیم کمیت آب رهاسازی شده، باعث افزایش راندمان کشاورزی در این منطقه شده و عملا شرایط کشت دوم را در فصولی که آب کیفیت مناسب ندارد، فراهم می کند.
محمد رضا فاضل، معاون اجرایی طرح سد چَمشیر به اهمیت احداث سد برای مصارف کشاورزی اشاره می کند و می گوید: اگر این سد ساخته نمی شد همه آب سیلاب و باران در مسیر رودخانه زهره به دریا می رفت و این هدررفتگی آب مانند گذشته تداوم می یافت اما این سد با حفظ منابع آبی و تعدیل کیفیت آن، باعث شده است که ما این منابع آبی را در فصول گرم سال نیز داشته باشیم و با رهاسازی آن، این آب باکیفیت در اختیار اراضی زیر کشت منطقه گذاشته شده و به حفظ اقتصاد منطقه نیز کمک کند.
محمود محضرنیا، مجری سد و نیروگاه چمشیر درباره عدم احداث و آبگیری این سد می گوید: در صورت عدم آبگیری این سد امکان جمعآوری حدود ۲ میلیارد مترمکعب آب از دست می رفت که با توجه به اینکه این حجم عظیم آب رودخانه زهره وارد دریا میشود، هزینه هر مترمکعب آبی که از دریا شیرینسازی شده و منتقل میشود، حداقل ۱,۵ یورو است که میزان عدمالنفع گسترده در تأخیر در آبگیری سد چَمشیر در این بخش نیز قابل مشاهده است.
آبگیری سد چمشیر و جمع آوری حجم آب به میزان ۲,۳ میلیارد مترمکعب در منطقه خشک کشور یک مزیت است و ارزش افزوده بسیار بالایی را نشانه می رود که می توان از این منابع آبی عظیم برای طول سال بهره برد و این سد، تنظیم کیفی ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب برای کشاورزی پایاب را هم به همراه دارد. علاوه بر تعدیل کیفیت آب و حفظ منابع آبی، این سد می تواند در تولید برق نیز مثمرثمر واقع شود به طوری که ۵ واحد نیروگاه برق آبی از نتایج احداث این سد به شمار می رود.
خبرنگار: محمد بروغنی
نظرات و تجربیات شما لغو پاسخ
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.