تجارت سریع، ادامه سریعی بر تجارت …
زمانی یک فرایند میتواند ارزشمند تلقی شود که در نهایت به هدفی که فرایند برای تحقق آن ایجاد شده است، برسد. در فرایند تجارت دو طرف وجود دارد یک طرف فعالیت خرید را با انتخاب کالا و پرداخت هزینه آن انجام میدهد و طرف دیگر تأمین را بر عهده دارد. یک فعالیت تجاری در صورتی […]
زمانی یک فرایند میتواند ارزشمند تلقی شود که در نهایت به هدفی که فرایند برای تحقق آن ایجاد شده است، برسد. در فرایند تجارت دو طرف وجود دارد یک طرف فعالیت خرید را با انتخاب کالا و پرداخت هزینه آن انجام میدهد و طرف دیگر تأمین را بر عهده دارد. یک فعالیت تجاری در صورتی ارزشمند است که دو فعل خرید و تأمین انجام شوند. با سرعت گرفتن بخش اول فرایند یعنی انتخاب محصول و انتقال پول، کندی سرعت فرایند تأمین مشهودتر شده است. تجارت سریع، تجارت الکترونیک به شکلی جدید و سریعتر است که مزیتهای تجارت الکترونیک سنتی را با نوآوری در تحویل ترکیب میکند.
زمانی یک فرایند میتواند ارزشمند تلقی شود که بتواند در نهایت به هدفی که فرایند برای تحقق آن تعریف و ایجاد شده است برسد. بدون دستیابی به نتیجه عملاً نمیتوان یک فرایند را ارزشمند دانست.
زمانی دویدن یک دونده ارزشمند است که دونده از خط پایان عبور کند. اگر این کار اتفاق نیفتاده باشد، هرچقدر که مسیر مسابقه طولانی باشد و هرچقدر که یک دونده به خط پایان نزدیک شده باشد، بازهم هدف اصلی برآورده نشده و ارزش فرایند نمیتواند مناسب ارزیابی شود.
یک مثال طنز دراینخصوص مثال کار سه کارگری است که برای لولهکشی انتقال آب باهم کار میکنند. یک نفر زمین را میکند و نفر بعدی لوله را متصل میکند و نفر آخر دوباره کانال کنده شده را میپوشاند. روزی در غیبت کارگر وسط همه وظیفه خود را انجام میدهند و یک نفر کانال را میکند و دیگری کانال را پر می کند ولی لولهای در کار نیست و هدف اصلی فرایند که انتقال آب است باوجوداینکه فقط یک نفر کارش را انجام نداده و بقیه وظیفه خود را درست انجام دادهاند، محقق نمیشود، نهایتاً نیز فرایند بیارزش خواهد بود.
تجارت، بازرگانی یا دادوستد[۱] واگذاری مالکیت کالا و خدمات از کسی یا نهادی (فروشنده) به دیگری در برابر دریافت چیزی از خریدار است. رویهمرفته به پرداخت بها و یا هرگونه کاری را که مردم در برابر دریافت کالا یا خدمتی انجام میدهند تا کالا یا خدمت به آنان واگذار شود، تجارت گفته میشود[i]. در فرایند تجارت که حداقل دو طرف در آن وجود دارد. یک طرف فعالیت خرید را با انتخاب کالا و یا خدمت و پرداخت بهای آن یا در اصطلاح ثمن معامله انجام میدهد و طرف دیگر تأمین کالا و یا خدمت خریداری شده و واگذاری آن را به خریدار بر عهده دارد.
یک فعالیت تجاری در صورتی به یک فعالیت ارزشمند تبدیل میشود که دو فعل خرید و تأمین و واگذاری انجام شوند. بدون انجام هرکدام از این موارد نمیتوان به آنچه وقوع یافته است لغت تجارت را اطلاق نمود.
علاوه بر این موضوع، زمان اجرای تحقق یک فرایند خرید به زمان تکمیل هر دو بخش و رسیدن کالا و یا خدمات مدنظر به خریدار میباشد.
شاید این تعاریف در ابتدا به نظر بدیهی و ابتدایی به نظر برسد ولی سرعت در تأمین کالا امروزه به یک معضل اصلی در فرایند تجارت الکترونیک تبدیل شده است.
تجارت الکترونیک در ادامه توسعه فرایند تجارت بهصورت سنتی باعث شده است که مفاهیم جدید و متفاوتی به دنیای تجارت اضافه شود.
امروزه موضوع دسترسی به موبایل و در اختیار داشتن موبایل برای همه انسانها، علیرغم آنکه یک مفهوم نادرست است و بسیاری از مردم دسترسی به آن ندارند، بهعنوان یک ویژگی مشترک بین همه انسانها تلقی شده است. این مفهوم آنچنان عمیق است که شاید روزی اگر بخواهیم انسان بودن را از نظر فیزیولوژیک تعریف کنیم و مشترکات بین انسانها را بیان کنیم، باید اشاره کنیم که داشتن موبایل علاوه بر داشتن اعضاء متشابه بدن، یک بخش از اعضاء مشترک بین اینگونه از موجودات زنده و چیزی در حد داشتن دست و پا و گوش و چشم است!!
در اختیار داشتن گوشی موبایل آنهم از نوع هوشمند آن، چنان فرض بدیهی شمرده میشود که تقریباً تمامی کالاها و یا خدمات دریافتی اعم از خدمات عمومی و حتی اضطراری بر پایه آن انجام میشود. حتی در تزریق واکسن کرونا در سالهای اخیر، فرض بر این بوده که همه دارای گوشی موبایل هستند، پس نوبتدهی و یا ثبت مشخصات تزریق بر اساس شماره موبایل صورت میگیرد.
این موضوع باعث شده است که مفهومی تحت نام تجارت موبایلی[۲] در مفاهیم تجارت وارد شود. باتوجهبه این فرض که هرکسی دارای یک موبایل هوشمند است و میتواند برنامههای نرمافزاری مربوط به خرید الکترونیکی را فعال نموده و کالا و یا خدمات موردنیاز خود را انتخاب نموده و با کمک نرمافزارهای پرداخت الکترونیک نسبت به پرداخت هزینهها و مبالغ موردنظر ما به ازاء خریدهای انجام شده اقدام نماید و سعی شده تا فرایند خرید در بخش اول آن یعنی انتخاب و پرداخت توسط طرف اول بهسرعت و بهسادگی صورت گیرد.
تبلیغات اصلی این نوع فرایند و خرید بر بستر اینترنت بخصوص از طریق موبایل و با استفاده از نرمافزارهای مربوطه، عموماً بر سهولت و تسریع در انتخاب کالا و انجام فرایند خرید دارد.
اما آنچه که مهم است این است که فرایند خریدکردن به این معنا فقط بخشی از فرایند تجارت و یکی از بخشهای آن است. بخش بعدی که بسیار مهمتر به نظر میرسد بخش تأمین، واگذاری و تحویل کالا است.
به نظر میرسد با سرعت گرفتن بخش اول فرایند یعنی انتخاب محصول و انتقال پول که بخش نرمافزاری فرایند تجارت است و نسب به بخش تأمین، فرایندی کاملاً عام محسوب میشود، کندی سرعت فرایند تأمین مشهودتر شده است.
به زبان ساده اینکه شما خرید را در فاصله زمانی بسیار کوتاهی انجام میدهید ولی دسترسی به کالا بسیار زمانبر است. در نهایت اینکه شما با وجود خریدکردن و واریز مبلغ تقاضا شده، امکان دسترسی به کالا یا خدمات را ندارید.
تجارت سریع[۳] که میتوان آن را تحویل بر حسب تقاضا[۴] نیز نامید که در برخی از متون با عنوان بقالی الکترونیکی[۵] به آن اشاره میشود، تجارت الکترونیک به شکلی جدید و سریعتر است. این موضوع، مزیتهای تجارت الکترونیک سنتی را با نوآوری در تحویل ترکیب میکند.
فرضیه تا حد زیادی یکسان است و سرعت تحویل عامل اصلی تمایز است. برای رقابتی بودن، هدف تحویل در چند روز نیست، بلکه در چند دقیقه است، ۳۰ دقیقه یا حتی کمتر.
قبل از موضوع پاندمی کرونا، فرایند خرید و دریافت کالا بهصورت سنتی از استقبال بیشتری برخوردار بوده و بخصوص اینکه محدودیتی در این مورد هم وجود نداشته و همچنین ترکیب فرایند خرید با موضوعاتی مانند گذراندن یک روز همراه با خانواده و یا استفاده از خدمات جنبی مراکز فروش مانند رستورانها، همراه بود.
در این نوع فرایند خرید، تقریباً دسترسی به آنچه که خرید میشد پس از تسویهحساب با ارائهکننده آن و بهصورت همزمان و یا بلافاصله بعد از مرحله خرید انجام میشد.
در بسیاری از خریدهای محلی در مورد مایحتاج روزانه که کالای موردنیاز یا از تنوع بالایی برخوردار نمیباشد و یا کالایی است که خریدار همیشه برند خاصی را خرید مینماید و تنوع قیمتی نیز محدود بوده و قیمت کالا مشخص است و نیازی به مقایسه قیمتی نیز نمیباشد، فرایند خرید و دسترسی به کالا بسیار کوتاه و بدون واسطه است.
در این مورد فرض کنید قصد خرید نان از یک نانوایی در نزدیکی خانه را دارید. بدون شک خرید مستقیم بر استفاده از سیستمهای خرید نوین در بستر اینترنت و یا هر راه دیگر مشابه آن، اولویت دارد.
به همین ترتیب در کالاها پیچیده با تنوع زیاد، قیمتهای متفاوت، غیر روتین با مراکز عرضه متنوع و نیز متمرکز در یک نقطه از شهر و یا پراکنده و دور از دسترس سریع با مشکل در حملونقل که استفاده سریع از آن هم موردنیاز نیست، از مواردی است که میتوان خرید در بستر اینترنت را مناسبتر از خرید طی فرایند سنتی دانست.
در اینگونه از موارد اگرچه بههرحال خریدار نسبت به زمان دسترسی به خرید حساسیت داشته و بدون شک یکی عوامل انتخاب میباشد، بااینحال نسبت به خریدهای روتین و روزمره از حساسیت کمتری برخوردار است.
مشکل زمان تحویل که نهایتاً به طرح موضوع تجارت سریع و مفاهیم آن منجر شد، عملاً از زمانی وجود آمد که مسئله پاندمی کرونا مطرح شد. با بروز این مشکل و محدودیتهای فراوان ایجاد شده عملاً در بسیاری از کشورها که موضوع قرنطینه در آنها جدی گرفته شد، تجارت الکترونیک و یا خرید بر بستر اینترنت، به خریدهای روزمره نیز گسترش پیدا کرد.
در این شرایط بهصورت بدیهی نمیتوان انتظار داشت که فردی که اجازه رفتن به بازار و خرید مایحتاج روزانه مانند نان و لبنیات و میوه را ندارد برای طی کل فرایند خرید و دسترسی به کالا، نه فقط فرایند خرید و پرداخت، مدت زیادی را منتظر بماند. شاید بهعنوانمثال در مقایسه بتوان گفت فاصله زمانی خرید یک نان و واریز وجه آن تا دسترسی به آن باید کمتر از نیم ساعت باشد. این همان زمانی است که به طور معمول در فرایند سنتی خرید و مراجعه مستقیم در شلوغترین ساعت نانوایی، یک خریدار به کالای خود یعنی نان دسترسی پیدا میکند.
در کنار این نوع کالاها، موضوع دیگری که در دوران اوج پاندمی کرونا نیاز به آن مشهود گردید، دسترسی به دارو و نیاز به تأمین آن بود. اگرچه دراینخصوص مخالفتهای بسیاری توسط مراکز تخصصی مرتبط وجود داشته و دارد که بهنوعی در این سالها در زمینههای مختلف تجارت و تغییر سیستمهای سنتی به سیستمهای نوین تبدیل به یک امر بدیهی شده است، بااینحال این نیاز در دوره بیماری وجود آمده و بخشی از تقاضا در بازار تجارت الکترونیک را به خود اختصاص داده و در ادامه باتوجهبه تقاضای موجود، برخی از پلتفرمهای ارائهکننده کالاها به این مقوله نیز پرداختند. در این مورد نیز اگرچه در این پلتفرمها بهصراحت ذکر میشود که این سیستمها برای تأمین دارو در شرایط اضطراری نمیباشند که بهنوعی تاکید بر عدم امکان تحویل سریع است، بااینحال باتوجهبه ماهیت کالا و نوع نیاز، انتظار میرود موضوع تجارت سریع دراینخصوص نیز مدنظر قرار گیرد.
فروشندگان محلی کالاها هم بهنوعی متقاضی استفاده از سیستمهای تجارت سریع محسوب میشوند. اگرچه این فروشگاهها کالا همیشه رابطه خوبی را مشتریان محلی خود برقرار مینمایند و در سایه این رابطه خوب بقای خود را بهعنوان اصلیترین تأمینکننده مایحتاج روزانه و بخصوص فاسدشدنی و یا کالاهایی که بهصورت تازه مصرف میگردند مانند سبزیجات و میوهها، حفظ نمودهاند، ولی در جریان محدودیتهای ایجاد شده و گرایش خانوادهها به خریدهای یکباره و عمده از مراکزی که همه کالاها را زیر یک سقف جمع مینمایند، باهدف نگهداری مشتریان خود بهنوعی وارد سیستم تجارت سریع شدهاند.
کرونا با آنکه سلامتی میلیونها نفر در جهان را هدف گرفت اما ناخواسته در مناسبات اقتصادی جهان و بهخصوص در حوزه تجارت الکترونیک، محرک ایجاد تغییراتی شد که میتوان گفت به نفع اقتصاد و انسانها عمل کردند. یکی از این تغییرات، شدتگرفتن حرکت تجارت الکترونیک بهسوی عصر جدیدی است که تجارت سریع نامیده شده است. همانطور که از اسمش مشخص است مسئله اصلی در تجارت سریع، سرعت است.
بازار خردهفروشی آنلاین در ایران پتانسیل بسیار بالایی برای رشد دارد. سهم این بازار از کل بازار خردهفروشی در کشور نزدیک به ۳٫۲ درصد برآورد میشود. طبق آمار[۶] این رقم در سراسر جهان از ۷٫۴ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۱۸ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است.
پیشبینی میشود تا پایان سال ۲۰۲۴، ۲۱٫۸ درصد از کل خردهفروشی در دنیا بهصورت آنلاین انجام شود. کشور آرژانتین سال گذشته میلادی رشد ۱۰۰ درصدی در بازار خردهفروشی آنلاین را به ثبت رساند. پس از آرژانتین، کشورهای کانادا با ۷۵ درصد و سنگاپور با ۷۳ درصد بیشترین رشد در این حوزه را رقم زدند. همچنین میانگین رشد خردهفروشی آنلاین در سراسر جهان نزدیک به ۲۶ درصد بود.
به نظر میرسد حرکتی که با تغییر از تجارت سنتی به تجارت نوین و مبتنی بر سیستمهای الکترونیکی و بر بستر اینترنت آغاز شده بود و تحت نام تجارت الکترونیک[۷] از آن یاد میشود، بهسرعت بهسوی تجارت مبتنی بر گوشی همراه و یا موبایل حرکت نموده و تحت نام تجارت موبایل[۸] وارد مفاهیم تجارت گردیده است. در دو سال اخیر هم این نظام باتوجهبه توسعه خریدها به خریدهای خرد و نیازهای روزمره و تمایل جدی بهسرعت در دسترسی به کالا و یا خدمات خریداری شده، موضوع تجارت سریع مطرح گردیده و این مفهوم با سرعت بسیاری در حال گسترش در موضوعات تجارت بوده و بهنوعی تبدیل به نقطه رقابتی بین عرضهکنندگان مختلف کالاها و خدمات و بخصوص کالاها و خدمات استاندارد، شده است. در این شرایط باتوجهبه اینکه خدمات و بخصوص کالاها باکیفیت مشابه و استاندارد عرضه میگردد، عملاً مقایسه بین کیفیت در مورد آن کالای خاص بیمعنی بوده و سرعت در دسترسی نقطه افتراق بین عرضهکنندگان مختلف است.
تجارت سریع بیشتر روی کالاهای تند مصرف[۹] تمرکز دارد. کالاهای تند مصرف، به این دلیل که سریعتر مصرف میشوند، به محصولاتی گفته میشود که با سرعت بیشتری به فروش میروند. مثلاً یک گوشی تلفن همراه یا کاناپه عمر بسیار بیشتری از کالاهایی مانند مواد شوینده، شیر، تخممرغ، دستمال کاغذی و مانند اینها دارند. اغلب این کالاها فاسدشدنی هستند و نیاز است بهسرعت به دست مشتری برسد. مثلاً میوه و سبزیجات تازه. بهطورکلی کالاهای تند مصرف، حاشیه سود کمتری برای تولیدکننده به همراه دارند اما تقاضای بیشتری برای آنها وجود دارد.
رشد این بخش از تجارت الکترونیک در جهان چشمگیر بوده است. یکی از شرکتهای بزرگ[iv] فعال در این زمینه طی سال ۲۰۲۰ رشدی ۴۰۰ درصدی را تجربه کرد. یکی دیگر از شرکتهای مطرح[v] در زمینه تجارت سریع، تنها پس از گذشت ۹ ماه از آغاز به کارش با سرمایهگذاری ۲۹۰ میلیون یورویی به ارزش یکمیلیارددلاری دست پیدا کرد. این اعداد روایتگر ظرفیتهای بسیار بالای رشد این بازار است.
بر اساس گزارش سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه[۱۰] ، نزدیک به ۲۱ درصد از مصرفکنندگان آمریکایی، سفارش آنلاین کالا از فروشگاههای محلی اطراف خود را نتیجه مستقیم شیوع همهگیری دانستهاند. جالب اینجاست که در این میان ۱۹ درصد افراد سفارشدهنده بالای ۶۵ سال سن داشتند و این به معنای آن است که شهروندان خود را برای سفارش آنلاین کالا با تکنولوژی همسو کردهاند. برندهایی که تجارت سریع را پذیرفتهاند، بزرگترین برندگان این رفتار جدید بودهاند. [vi]
اگرچه فعلاً مفهوم تجارت سریع عمدتاً در زمینه تأمین کالاها و مایحتاج روزانه و خریدهای خرد مطرح است ولی با نگاهی به روند افزایش تمایل به دریافت سریع کالای خریداری شده، به نظر میرسد این معنا بهسرعت به سایر کالاها نیز تسری یافته و موضوعاتی مانند تولید کالاها با کمک پرینتر سهبعدی که درحالتوسعه و ورود جدی به بازار مصرف است و در مواردی نیز بهصورت تجاری و عام از آن استفاده میشود، بهعنوان بخشی از راه کارهای تجارت سریع با این مفهوم پیوندی ایجاد نماید.
مفهوم اینکه تجارت سریع چقدر سریع است را شاید مفاهیم معمول در سرعت تحویل در سیستمهای سنتی در هر کشوری، تعیین کند. با افزایش شهرنشینی، تعداد خانوارهای کوچک یا تکنفره بهسرعت در حال افزایش است. این امر منجر به افزایش تقاضا برای تحویل محصولات در مقادیر کم بهجای خرید بسیاری از اقلام در مقادیر زیاد شده است که تجارت سنتی عموماً اینگونه عمل میکند.
باتوجهبه جمعیت شهرنشین، انبارهای سنتی و انبارهای مرتبط با تجارت الکترونیکی در خارج از مرکز شهر با انبارهای ابری[۱۱] متصل به فروشگاههای اینترنتی در مرکز شهر عوض شده است. این مزیت جغرافیایی امکان میدهد دسترسی سریعتر و به مشتریان بیشتری ایجاد شده و کالاها از فروشگاههای محلی موردعلاقه تحویل داده شود. با انتخاب گسترده از محصولات، تحویل بهصورت ۲۴/۷[۱۲] امکانپذیر میگردد. استفاده از ناوگان تحویل دوچرخ (دوچرخه یا موتورسیکلت بهجای کامیون یا ون)، و مدیریت دقیق سطح پوشش میتوان تحویل را در عرض نیم ساعت و یا حتی کمتر را هدفگذاری نمود. [vii]
سهیل میزانی
معاون دفتر برنامهریزی مطالعات راهبردی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی
[۱] Trade
[۲] M-Commerce = Mobile Commerce
[۳] Q-Commerce = Quick Commerce
[۴] On-Demand Delivery
[۵] E-Grocery
[۶] پایگاه داده های آماری Statista با آدرس اینترنتی https://www.statista.com
[۷] E-Commerce = Electronic Commerce
[۸] M-Commerce = Mobile Commerce
[۹] FMCG (Fast Moving Consumer Goods)
[۱۰] OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development)
[۱۱] Cloud Stores
[۱۲] منظور هفت روز هفته و بدون تعطیلی و در تمام طول شبانه روز است.
[i] https://fa.wikipedia.org/wiki/ تجارت
[ii] https://edume.com/blog/what-is-q-commerce
[iii] https://www.digikala.com/mag/digikala-jet-as-q-commerce
[iv] Delivery Hero
[v] Gorillas
[vi] https://donya-e-eqtesad.com/19-تجارت-سریع-گام-بعدی-تکامل-تجارت-الکترونیک/بخش-بازار-دیجیتال-۳۸۲۸۰۳۸
نظرات و تجربیات شما لغو پاسخ
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.