دست پوتین روی ماشه
بیش از سی سال از فروپاشی شوروی میگذرد اما یاد و خاطره آن امپراتوری بزرگ همچنان با ذهن مردم روسیه بازی میکند. کشوری با بیش از ۲۲ میلیون کیلومتر مربع که ۱۵ جمهوری را در خود جا داده بود همچنان افسانهای به نظر میرسد. یکی از این جمهوریها که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی […]
بیش از سی سال از فروپاشی شوروی میگذرد اما یاد و خاطره آن امپراتوری بزرگ همچنان با ذهن مردم روسیه بازی میکند. کشوری با بیش از ۲۲ میلیون کیلومتر مربع که ۱۵ جمهوری را در خود جا داده بود همچنان افسانهای به نظر میرسد. یکی از این جمهوریها که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ استقلال یافت، اوکراین است. از آن زمان مسکو از این کشورها به عنوان یک کمربند حفاظتی در برابر دشمنان خود استفاده کرده است. اما از دو جهت کییف اهمیت بیشتری نسبت به دیگر جمهوریها را برای روسیه دارد: اول، امنیتی و دوم، هویتی. این موضوع باعث شده که روابط این دو کشور همواره در سایه از تنش و نزاع نظامی قرار داشته باشد و روسیه همیشه در سوای بازگشت اوکراین به خاک سرزمینی خود باشد.
تصور روسیه بدون اوکراین سخت است
در همین راستا، بازگشت اوکراین به دامن روسیه میتواند به عنوان سدی محکم در برابر تهدیدات اروپا و ناتو عمل کند. با وجود صدها کیلومتر زمین مسطح در مرزهای اوکراین و روسیه این کشور پایگاهی مناسبی برای اقدام نظامی علیه مسکو به شمار میرود. در واقع تسلط بر اوکراین برای هر دو طرف میدان جنگ نقشی حیاتی دارد. ناتو با تسلط بر اوکراین حلقه طناب را به دور گردن مسکو تنگتر میکند و مسکو با تسلط بر اوکراین ضمن تضمین بقای خود، ناتو را از مرزهای مسطح سرزمینی دور میکند. در نتیجه اگر روسیه اوکراین را تصرف نکند نمیتواند از شرق اوکراین چشم پوشی کند. روسیه در نظر دارد از طریق تسلط بر شرق اوکراین خط حائلی بین خود و ناتو ایجاد کند. سوای از مسائل امنیتی، روسیه و اوکراین خواستگاه هویتی مشترکی دارند که جدایی این دو کشور از همدیگر را دشوار میکند.
بنابراین، زیبگنیو برژینسکی مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا معتقد است روسیه بدون اوکراین هرگز یک امپراتوری نخواهد بود. ولادیمیر پوتین رییسجمهور روسیه در سخنرانی در ۱۸ مارس ۲۰۱۴ پس از الحاق کریمه، ملتهای روسیه و اوکراین را یکی دانست و گفت: «دغدغههای ما قابل درک است زیرا فقط همسایگان نزدیکی نیستیم، بلکه همانطور که بارها گفتهام، یکی هستیم. کیف مادر شهرهای روسیه است. روس باستان، خاستگاه مشترک ما است و نمیتوانیم بدون یکدیگر زندگی کنیم». لذا روسیه میداند برای قدرت بزرگ بودن در اختیار داشتن اوکراین امری ضروری میباشد. نظرسنجیها از دوران روسیه نیز نشان میدهد که اکثریت مردم این کشور از اقدامات کرملین در مورد اوکراین حمایت میکنند. ورود نظامی به بحران اوکراین برابر با نظرسنجی «مرکز مطالعات افکارسنجی عمومی روسیه» Russian Public Opinion Study Center محبوبیت پوتین را در اکتبر ۲۰۱۵، به ۸۹.۵ درصد افزایش داده است. همچنین در یک نظرسنجی دیگر ۵۴ درصد از شرکتکنندگان روسیه معتقدند با تغییرات ایجاد شده در دوران پوتین، روسیه در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده یک قدرت بزرگ خواهد بود. در نتیجه حفظ اوکراین در خط مسکو بار روانی برای روسها نیز دارد و برای آن دست به هر کاری میزنند. روسیه با حضور پر رنگ در مرزهای اوکراین به ناتو اعلام کرده است که در برابر گسترش ناتو سکوت نخواهد کرد. روسیه برای تضمین نفوذ خود بر اوکراین دست به هر اقدامی میزند.
تسلط بر کییف از جنگ نرم تا جنگ سخت
در همین رابطه، رییسجمهور اوکراین روز جمعه ۵ آذرماه ۱۴۰۰ ادعا کرد که مسکو قصد داشته در ماه دسامبر علیه وی کودتا کند. هر چند که این ادعا از سوی دیمیتری پسکوف سخنگوی رییسجمهوری روسیه تکذیب شد اما انجام چنین اقدامی از روسیه بعید نیست. در واقع تغییر دولت از طریق کودتا مسیر راحتری از تقابل نظامی است. با این حال این ادعای کودتا از سوی «ولودیمیر زلنسکی» بدون ارائه مدرک بیان شده است. این اقدام در وضعیتی صورت گرفته است که بنا به برخی گزارشها آمریکا نتوانسته است کشورهای عضو اتحادیه اروپا را مجاب کند که روسیه قصد حمله نظامی به اوکراین دارد. در واقع جنجال رسانهای زلنسکی را نیز میتوان در جهت جلب توجه کشورهای اروپایی همراستا با سیاستهای واشنگتن برای کمک بیشتر به وی دانست.
آخرین تحولات در مرزهای اوکراین
با افزایش تنشها در شرق اوکراین برخی از تحلیلگران از احتمال تصرف شرق و جنوب اوکراین به دست ارتش روسیه خبر دادند. تحرکات نظامی روسیه پس از آنکه رییسجمهور اوکراین با اعمال تحریمهایی باعث تعطیلی سه کانال تلوزیونی مخالفان طرفدار روسیه شد و از سوی دیگر دولت اوکراین با طراحی یک استراتژی جدید دولتهای جهان به حمایت از خود در بازپسگیری شبه جزیره کریمه کرد، افزایش یافت. همچنین با استقلال کریمه، کییف آب را به روی این منطقه بسته است و روسیه احتمال دارد برای تامین آب این منطقه دست به تصرف نقاطی دیگر بزند.
با افزایش نیروهای روسیه در مرزهای اوکراین که به گفته دستگاه اطلاعاتی اوکراین بیش از ۲۸ گردان هستند، اوکراین نیز از کشورهای غربی مدد خواسته است در همین رابطه آمریکا و انگلیس، فرانسه و آلمان از تمامیت ارضی اوکراین اعلام حمایت کردهاند. با این حال، آناتولی آنتونوف سفیر روسیه در واشنگتن فرضیاتی که در آمریکا شنیده میشود مبنی بر اینکه روسیه از قابلیتهای نظامی ناتو در اوکراین و دریای سیاه ترسیده است توهماتی بسیار خطرناک قلمداد کرد.
اگرچه مقامات آمریکا دائما روسیه را به استفاده از ابزار نظامی تهدید میکنند اما روسیه هیچگاه از اهداف خود عقب نشینی نمیکند. اگرچه سرگئی نارشکین رئیس سازمان اطلاعات خارجی روسیه، ادعای آمریکا در مورد احتمال حمله نیروهای روسی به اوکراین را اقدام تبلیغاتی واشنگتن خواند و تاکید کرد حمله ای از جانب روسیه علیه اوکراین در دستور کار نیست اما تا زمانی که ناتو به غربیسازی کشورهای پیرامونی روسیه ادامه دهد این بحران ادامه خواهد داشت. اولین وظیفه یک دولت در عرصه بینالملل تأمین بقای فیزیکی است. چگونه میتوان انتظار داشت که کرملین دست روی دست بگذارد تا ناتو به مرزهای روسیه برسد. جان مرشایمر استاد روابط بینالملل در دانشگاههای آمریکا معتقد است: اقدامات روسیه از دیدگاه ژئوپلیتیک قابلدرک است. سرزمین مسطح اوکراین طی قرون قبلی صحنه تهاجم ناپلئون، جنگ خانمانسوز جهانی اول و دوم به روسیه بوده است؛ لذا موقعیت اوکراین بهعنوان منطقه حائل برای روسیه از اهمیت حیاتی برخوردار است. روسیه در طول ۵۰۰ سال گذشته بارها از سوی غرب موردحمله قرارگرفته است. درنتیجه میتوان نگرانی مسکو از تحرکات ناتو را درک کرد. در نتیجه باید گفت دست پوتین برای همیشه روی ماشه است چراکه بخوبی میداند شکست در اوکراین یعنی رسیدن ناتو به مرزهای روسیه.
رامین آریان راد
تحلیلگر مسائل روسیه و حوزه اوراسیا
نظرات و تجربیات شما لغو پاسخ
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.